Gabriel Fauré is 19 jaar als hij Cantique de Jean Racine componeert. Fauré (1845-1924) behoort tot een van Frankrijks belangrijkste componisten.
Fauré krijgt o.m. les van Camille Sain Saëns en groeit op met collega’s als Claude Debussy en Maurice Ravel. Ook geen kleine jongens. De composities van Fauré kenmerken zich door een etherische lichtheid die een dromerige sfeer oproept. Meestal ingetogen en vaak meditatief.

De jonge Gabriel studeert aan de kerkmuziekschool in Parijs. Fauré is een begaafd organist en bespeelt in 1866 zelf het orgel, terwijl een andere grote Franse componist, namelijk César Franck koor en orkest dirigeert in de eerste uitvoering van Cantique de Jean Racine. 

Een van Fauré’s beroemdste werken is het schitterende Requiem, zeer favoriet bij onze dirigent én ondergetekende! (klik hier>>)

Fauré werkte vele jaren in de kerk Madeleine als koordirigent en organist. Hij doceerde compositieleer aan het Conservatoire National supérieur de musique in Parijs en was er jarenlang directeur. Toen had hij zijn Cantique de Jean Racine dus al lang gecomponeerd.

Kroonjuweel
De Cantique was feitelijk de kroon op zijn muziekstudie waarmee Gabriel begon toen hij negen jaar was. Hij leerde er alles over oude kerkmuziek, Gregoriaanse zang en leerde orgel en piano spelen. Zelf zong hij ook mee in het koor van de school, de École Niedermeyer. 
De eerdergenoemde Camille Saint Saëns herkende het talent van de begaafde student en spoorde hem aan om te gaan componeren.
Zodoende schreef Fauré de Cantique de Jean Racine voor een jaarlijkse schoolwedstrijd in het schooljaar 1864-1865. Hij won de eerste prijs.

Toneelschrijver en dichter
Voor dit werk baseert Fauré zich op een tekst van een grote Franse toneelschrijver en dichter: Jean Racine (1639-1699). Racine was een tijdgenoot van twee andere literaire grootheden: Molière en Pierre Corneille. Racine schreef vooral tragedies, lofzangen en hymnes zoals de cantique er ook een is.

De tekst is een parafrase van de Latijnse hymne Consos paterni luminis, (zonen van het licht van de vader) en komt uit een gebedenboek van de katholieke kerk. Racine’s versie werd in 1688 gepubliceerd in ‘Hymnes traduites du Bréviaire Romain’. Fauré’s Cantique de Jean Racine betekent letterlijk ‘Lofzang van Jean Racine’, waarbij Fauré de Franse tekst van Racine kiest in plaats van het Latijnse origineel.

Genade Gods
Kern van het werk is de genade van God. Die genade was belangrijk in de katholieke stroming waarvan Racine een aanhanger was: het zogenoemde Jansenisme. Het was een stroming die nadruk legde op de predestinatie. De aanhangers van deze leer probeerden zodanig hun leven en eigen wil te beïnvloeden dat zij door hun handelen en denken de goddelijke genade zouden verkrijgen.

De Cantique is ingetogen en hoopvol. Het gaat om dankbaarheid en nederigheid. Het is oorspronkelijk geschreven voor koor en orgel of piano. Bij de première echter speelde Fauré dus ook mee op orgel. Het wordt zowel door gemengde koren als mannenkoren uitgevoerd en is nog steeds een klassieker in de koorwereld.

Karel Bruinsma
GVE, 2025

Cantique de Jean Racine: